Docu ‘Mama Sranan’ is een overweldigend portret van Suriname - OneWorld (2024)

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.Word abonnee

‘Ze zeggen dat dit nu mijn thuis is’, aldus de hoofdpersoon in Moeder Suriname in de openingsscène van de documentaire. Die begint in 1975, net na de Surinaamse onafhankelijkheid, als Fansi zich, zoals zoveel Surinamers destijds, bij haar familie in Nederland heeft gevoegd. Door haar slechte ogen kan Fansi nauwelijks kijken naar de televisie in haar nieuwe appartement. ‘Maar ik heb mijn eigen beelden van mijn land.’ Gezang weerklinkt terwijl ze herinneringen ophaalt aan haar jeugd; aan ‘de bomen, rivieren en mensen’.

In Mama Sranan/Moeder Suriname (2023) brengt auteur en documentairemaker Tessa Leuwsha op sublieme wijze de geschiedenis van Suriname tot leven. De Surinaams-Nederlandse Leuwsha (geboren in Amsterdam, sinds 1996 woonachtig in Suriname) gebruikt in haar film de levensloop van haar grootmoeder Fancelyne ‘Fansi’ Cummings (1905-1979) om de bijzondere historische ontwikkeling te tonen die het land de vorige eeuw doormaakte. Vanaf de periode nadat de slavernij werd afgeschaft tot kort na de onafhankelijkheid in 1975. Gaandeweg wordt Fansi ‘Moeder Suriname’, het symbool van een natie; van een cultuur; van een zekere gemeenschapszin.

OneWorld geeft vrijkaarten weg!

OneWorld geeft 10 x 2 vrijkaarten weg voor de vertoning van Mama Sranan op 13 november om 21:15 (Pathé de Munt in Amsterdam). Mail naar winnen@oneworld.nl onder vermelding van Mama Sranan. Wie het eerst komt, het eerst maalt! Kijk voor meer informatie en dagen waarop andere films draaien op de site van IDFA.

Kolonisator speelt bijrol

Het is knap hoe Leuwsha, die haar film baseerde op haar eigen boek Fansi’s Stilte (2015), de geschiedenis van een land weet op te hangen aan één mensenleven. Het zien van Moeder Suriname is bovendien een zeer zintuigelijke ervaring: Leuwsha gebruikt ingekleurde archiefbeelden, dynamische voice-over en poëtische anekdotes om de kijker het kleurrijke en pijnlijke verleden van het land te laten zien. De voice-over, zangeres Denise Jannah, geeft met haar kalme stem op nadenkende wijze gestalte aan Leuwsha’s grootmoeder. De teksten, geschreven vanuit het perspectief van Fansi, komen van de hand van Leuwsha.

En Leuwsha vindt bij de ontroerende bespiegelingen telkens passende beelden. Zoals wanneer Fansi, die opgroeit in het dorpje Nickerie, vertelt over de ongeoorloofde relatie tussen haar witte (bakra) moeder en haar zwarte vader. Dan verschijnt een zwart jongetje in beeld dat van een bootje wordt getild; als een soort bitterzoete visuele metafoor voor hoe het is om verbannen te worden. Want Fansi’s ouders verdwijnen al snel uit haar leven. Leuwsha’s grootmoeder komt als ‘kweekje’ (een soort pleegkind) terecht bij Ma Louise. Daar krijgt Fansi te horen dat ze een halfbloed is. In de voice-over zegt Jannah op ontroerende wijze: ‘Hoe kan je bloed half zijn?’

Tweet dit

In ‘Moeder Suriname’ speelt de Nederlandse kolonisator slechts een bijrol

Tweet dit

Even verderop in de film is Fansi alweer een paar jaar ouder en wijzer. Ze omschrijft haar omgeving. Zo vertelt ze dat de dorpelingen van kleur gehoorzaamheid leren van de witte mensen. Fansi merkt op: ‘Wij die van hier zijn, en zij die van daar komen, uit Holland.’ De Hollanders werken, in tegenstelling tot Surinamers van kleur, nauwelijks. Fansi merkt vrolijk op: ‘Ik werk ook!’ Doordat Moeder Suriname is gefilmd vanuit het perspectief van een Surinaamse vrouw, speelt de Nederlandse kolonisator slechts een bijrol, grotendeels buiten beeld. Hoewel de impact van de kolonisatie wél voortdurend voelbaar is. In beeld en tekst.

Dwarsdoorsnede van twintigste-eeuws Suriname

Maar Leuwsha laat in haar film op effectieve wijze zien dat er een wezenlijk verschil is tussen de geschiedenis van Suriname en die van Nederland. Zij focust zich vooral op Surinaamse tradities, op de verschillende culturen. Onder meer door Fansi op melancholische wijze te laten vertellen over haar land. Zo prevelt Jannah over ‘halmen die zachtjes waaien in de wind’. Als Fansi eenmaal naar Paramaribo verhuist, verzucht ze hoe heerlijk palm-. tamarinde- en mahoniebomen ruiken als het heeft geregend. Archiefbeelden van de Surinaamse hoofdstad maken zulke scènes bijna tastbaar. Dat ligt onder meer aan de textuur van het archiefmateriaal.

Tweet dit

Een onvervalste dwarsdoorsnede van Suriname in de twintigste eeuw

Tweet dit

De beelden zijn opgepoetst maar korrelig, en spreken letterlijk tot de verbeelding. Leuwsha toont Suriname zoals je het land nog nooit hebt gezien. Dan is er de spreekwoordelijke textuur van de tekst, die een symbiose vormt met de beelden. En ten slotte de wijze waarop Jannah Fannies observaties uitspreekt. Jannahs Fansi is een vrouw die niet wordt gedreven door rancune. Ze is haar hele leven onbevangen en lucide naar de wereld blijven kijken. Maar ze was áltijd kritisch. ‘Alles van ons gaat altijd naar het buitenland’, beklaagt ze zich onder beelden van mijnen die worden leeggeplunderd.

‘We werken en werken en toch blijven we mieren’, verkondigt Fansi even later vastberaden. Al haar arbeid lijkt voor niets – ze wil bevrijd worden van het koloniale juk. Politici zoals de antikoloniale schrijver Anton de Kom en de Surinaamse premier Jopie Pengel passeren vervolgens de revue: mannen die zouden bijdragen aan de veranderingen die in Suriname zouden plaatshebben. Ook toont Leuwsha vrolijkere aangelegenheden, zoals wanneer tijdens Koninginnedag schaafijs wordt geserveerd, of wanneer Surinaamse volksliedjes worden gezongen. Moeder Suriname is in die zin een onvervalste dwarsdoorsnede van Suriname in de twintigste eeuw.

Het ontroerendste moment in de film is misschien wel wanneer de spreekwoordelijke Mama Sranan (Fansi) terugdenkt aan haar eigen moeder. Jannah zegt op subtiele wijze: ‘Denkt ze ook aan mij?’ En: ‘Als ik haar aan wil raken, dan lost ze op.’ Die laatste frase is misschien wel tekenend voor hoe onze herinneringen soms vervagen. Soms heb je een hulpmiddel nodig om de geschiedenis tot leven te wekken, zoals een documentaire. Zodat je het verleden weer helderder kunt zien. Moeder Suriname is hiervan een uitgelezen voorbeeld. Leuwsha’s geesteskind is zonder twijfel een overweldigend historisch document van Suriname.

  • Omar Larabi

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine8,00 / maand
  • Alleen digitaal6,00 / maand

Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen

Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Lees meer over cultuur

Docu ‘Mama Sranan’ is een overweldigend portret van Suriname - OneWorld (6)
  • Mensenrechten

The Shadow Scholars: hoe westerse studenten massaal Keniaanse scripties kopen

OneWorld geeft kaarten weg voor deze film op het IDFA.

cultuurfilmKeniaonderwijs

Docu ‘Mama Sranan’ is een overweldigend portret van Suriname - OneWorld (7)
  • Identiteit

Koloniale roofkunst komt tot leven in docu ‘Dahomey’

OneWorld geeft kaarten weg voor de film op IDFA.

cultuurfilmIDFAKunst

Docu ‘Mama Sranan’ is een overweldigend portret van Suriname - OneWorld (8)
  • Mensenrechten

‘Wie heeft tijd voor poëzie als de wereld in brand staat?’

‘Surrealistische bluespoëet’ aja monet (37) schrijft gedichten over sociaal onrecht én over de liefde.

cultuurInterviewMuziek

Docu ‘Mama Sranan’ is een overweldigend portret van Suriname - OneWorld (9)

Interview

Wintipriesteres Marian Markelo: ‘Jonge mensen hebben mij omarmd’

Nederlands bekendste Wintipriesteres gelooft dat Winti kan helpen bij het helen van het slavernijverleden.

cultuurInterviewslavernijverledenSurinamewinti

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons

Docu ‘Mama Sranan’ is een overweldigend portret van Suriname - OneWorld (2024)

References

Top Articles
Latest Posts
Recommended Articles
Article information

Author: Greg O'Connell

Last Updated:

Views: 6680

Rating: 4.1 / 5 (62 voted)

Reviews: 93% of readers found this page helpful

Author information

Name: Greg O'Connell

Birthday: 1992-01-10

Address: Suite 517 2436 Jefferey Pass, Shanitaside, UT 27519

Phone: +2614651609714

Job: Education Developer

Hobby: Cooking, Gambling, Pottery, Shooting, Baseball, Singing, Snowboarding

Introduction: My name is Greg O'Connell, I am a delightful, colorful, talented, kind, lively, modern, tender person who loves writing and wants to share my knowledge and understanding with you.